SARILIK NEDİR

Sarılık, ciltte, gözlerin beyaz kısmında ve mukozalarda sarı renk değişikliği ile karakterize edilen bir durumdur. Bu durum, kandaki bilirubin seviyesinin artması nedeniyle ortaya çıkar. Bilirubin, kırmızı kan hücrelerinin parçalanması sırasında oluşan bir pigmenttir. Karaciğer, bilirubini işlemden geçirip safra yoluyla vücuttan atar. Ancak karaciğerin işlevinde sorun olduğunda veya bilirubin üretimi arttığında sarılık gelişir.

Sarılık Türleri

Sarılık, ortaya çıkış nedenine göre üç ana kategoriye ayrılır:

1. Prehepatik Sarılık (Karaciğer Öncesi):

   • Karaciğerden önceki süreçte, aşırı miktarda bilirubin üretilmesi nedeniyle oluşur.

   • Nedenler:

     • Hemolitik anemi (kırmızı kan hücrelerinin aşırı yıkımı).

     • Kan grubu uyuşmazlıkları.

2. Hepatik Sarılık (Karaciğerle İlgili):

   • Karaciğerin bilirubini işleyememesi nedeniyle oluşur.

   • Nedenler:

     • Hepatit (karaciğer iltihabı).

     • Alkolik karaciğer hastalığı.

     • Karaciğer sirozu.

     • Karaciğer tümörleri.

3. Posthepatik Sarılık (Karaciğer Sonrası):

   • Karaciğerden safra yoluyla atılması gereken bilirubinin, safra yollarındaki tıkanıklık nedeniyle vücuttan atılamaması sonucu oluşur.

   • Nedenler:

     • Safra taşı.

     • Pankreas veya safra kesesi tümörleri.

     • Safra kanalı darlıkları.

Sarılık Belirtileri

Sarılık genellikle altta yatan hastalığın belirtileri ile birlikte görülür. Yaygın belirtiler şunlardır:

1. Cilt ve Gözlerde Sararma:

   • Sarılık belirtisinin en belirgin özelliğidir.

2. İdrarda Koyulaşma:

   • Bilirubin artışı nedeniyle idrar rengi koyu sarı veya kahverengiye dönebilir.

3. Dışkı Renginde Açılma:

   • Bilirubin eksikliği nedeniyle dışkı rengi gri veya beyaz olabilir.

4. Kaşıntı:

   • Ciltte safra tuzlarının birikmesi kaşıntıya neden olabilir.

5. Yorgunluk ve Halsizlik:

   • Karaciğerin yetersiz çalışması vücutta enerji düşüklüğüne yol açabilir.

6. Karın Ağrısı:

   • Özellikle safra yollarındaki tıkanıklık durumunda ağrı görülebilir.

Sarılığın Nedenleri

Sarılık, birçok farklı nedenden kaynaklanabilir. Temel nedenler şunlardır:

• Hepatit (A, B, C, D, E).

• Alkolik karaciğer hastalığı.

• Karaciğer sirozu.

• Karaciğer kanseri.

• Safra taşı.

• Safra kanalı tıkanıklığı.

• Pankreatit (pankreas iltihabı).

• Hemolitik anemi (kırmızı kan hücrelerinin hızlı yıkımı).

• Kan grubu uyuşmazlıkları (örneğin, Rh uyuşmazlığı).

• Yeni doğanlarda karaciğerin bilirubini işleyememesi sonucu gelişir. Genellikle doğumdan sonraki birkaç gün içinde görülür.

• Tifo.

• Sıtma.

• Mononükleoz.

• Bazı ilaçlar (parasetamolün aşırı kullanımı gibi).

• Kimyasal maddelere maruz kalma.

Sarılık Tanısı

Sarılık teşhisi, fiziksel muayene ve laboratuvar testleriyle yapılır:

1. Fiziksel Muayene:

   • Gözler ve ciltteki sararma incelenir.

2. Kan Testleri:

   • Bilirubin seviyeleri ölçülür.

   • Karaciğer enzimleri (ALT, AST, ALP) değerlendirilir.

3. Görüntüleme Yöntemleri:

   • Ultrason, BT veya MR ile karaciğer ve safra yollarındaki tıkanıklıklar kontrol edilir.

4. Biyopsi:

   • Karaciğer hastalıklarını doğrulamak için karaciğer biyopsisi yapılabilir.

Sarılık Tedavisi

Sarılık tedavisi, altta yatan nedenin belirlenmesi ve buna yönelik tedavi uygulanması esasına dayanır:

• Hemolitik Anemi: Kan transfüzyonu veya altta yatan hastalığın tedavisi.

• Hepatit: Antiviral ilaçlar veya bağışıklık sistemi destekleyici tedaviler.

• Karaciğer Sirozu: Diyet, yaşam tarzı değişiklikleri ve gerekirse karaciğer nakli.

• Safra Yolu Tıkanıklığı: Safra taşlarının cerrahi veya endoskopik yöntemlerle çıkarılması.

• Pankreas Tümörü: Kemoterapi, radyoterapi veya cerrahi.

Yenidoğan Sarılığı Tedavisi

Yenidoğanlarda görülen sarılık genellikle hafiftir ve tedavi gerektirmez. Ancak bilirubin seviyesi yüksekse:

• Fototerapi (Işık Tedavisi):

  • Bilirubini parçalamak için özel ışık kullanılır.

• Kan Değişimi:

  • Çok yüksek bilirubin seviyelerinde uygulanır.

Sarılığın Önlenmesi

1. Karaciğer Sağlığını Koruyun:

   • Dengeli beslenin, alkol tüketimini sınırlayın ve düzenli egzersiz yapın.

2. Hepatit Aşıları:

   • Hepatit A ve B'ye karşı aşılar yaptırarak korunabilirsiniz.

3. Hijyen:

   • Hepatit A gibi enfeksiyonlardan korunmak için temiz su ve gıda tüketin.

4. Düzenli Sağlık Kontrolleri:

   • Karaciğer fonksiyonlarınızı düzenli olarak kontrol ettirin.

Sonuç

Sarılık, farklı nedenlerle ortaya çıkabilen bir durumdur ve genellikle ciddi bir sağlık sorununun belirtisidir. Ciltte veya gözlerde sararma fark edilirse, altta yatan nedeni belirlemek ve uygun tedaviye başlamak için bir doktora başvurulması önemlidir. Tedavi ile çoğu sarılık vakası kontrol altına alınabilir ve tamamen iyileşebilir.