SARILIK NEDENLERİ

Sarılık, vücutta bilirubin adı verilen bir pigmentin birikmesi sonucu ciltte, gözlerde ve mukozalarda sarı renk değişikliğine neden olan bir durumdur. Bilirubin, kırmızı kan hücrelerinin parçalanmasıyla oluşur ve genellikle karaciğer tarafından işlenip safra yoluyla vücuttan atılır. Ancak bu süreçte herhangi bir bozukluk olduğunda sarılık gelişir. Sarılığın nedenleri, karaciğer öncesi, karaciğerle ilgili veya karaciğer sonrası faktörler olarak sınıflandırılabilir.

Sarılığın Nedenleri

Sarılık nedenleri, oluşum mekanizmasına göre üç ana grupta incelenir:

Prehepatik sarılık, karaciğerden önce bilirubin üretiminde artış olmasıyla ilişkilidir. Genellikle kırmızı kan hücrelerinin aşırı yıkımı sonucu oluşur.

• Hemolitik Anemi:

  • Kırmızı kan hücrelerinin normalden hızlı parçalanması (örneğin, orak hücre anemisi, talasemi).

• Kan Grupları Arasında Uyuşmazlık:

  • Anne ve bebek arasındaki Rh veya ABO uyuşmazlığı.

• Bağışıklık Sistemi Bozuklukları:

  • Otoimmün hemolitik anemi gibi durumlar.

• Sıtma:

  • Plasmodium paraziti kırmızı kan hücrelerini tahrip eder.

• Genetik Hastalıklar:

  • Glukoz-6-fosfat dehidrojenaz (G6PD) eksikliği, kırmızı kan hücrelerini kırılgan hale getirir.

Hepatik sarılık, karaciğerin bilirubini işleyememesi nedeniyle oluşur. Karaciğer hastalıkları ve enfeksiyonları bu duruma yol açabilir.

• Hepatit (Karaciğer İltihabı):

  • Hepatit A, B, C, D, E gibi viral enfeksiyonlar.

• Alkolik Karaciğer Hastalığı:

  • Uzun süreli alkol kullanımı karaciğere zarar verir.

• Karaciğer Sirozu:

  • Karaciğerin kronik hasar görmesi nedeniyle bilirubin işleme kapasitesinin düşmesi.

• Karaciğer Kanseri:

  • Tümörler, karaciğerin normal işlevini bozabilir.

• Yağlı Karaciğer Hastalığı:

  • Alkolik veya alkolsüz karaciğer yağlanması.

• Wilson Hastalığı:

  • Bakır birikimine neden olan genetik bir hastalık.

• İlaç veya Toksin Zehirlenmesi:

  • Aşırı ilaç kullanımı (örneğin, parasetamolün toksik dozları), kimyasal maddeler veya mantar zehirlenmesi.

Posthepatik sarılık, karaciğerin işlediği bilirubinin safra yoluyla dışarı atılmasında sorun yaşanması durumunda oluşur. Bu durum genellikle safra yollarında tıkanıklığa bağlıdır.

• Safra Taşı:

  • Safra kanallarında tıkanıklık yaratarak bilirubin atılımını engeller.

• Pankreas Tümörü:

  • Pankreas başında oluşan tümörler safra yollarını sıkıştırabilir.

• Safra Kanalı Darlıkları:

  • Cerrahi müdahaleler veya yaralanmalar sonrası oluşan darlıklar.

• Kolangit (Safra Kanalı İltihabı):

  • Safra yollarında enfeksiyon.

• Parazit Enfeksiyonları:

  • Safra yollarını etkileyen parazitler (örneğin, karaciğer kelebeği).

Yenidoğanlarda sarılık oldukça yaygındır ve genellikle karaciğerin bilirubini işleme kapasitesinin tam gelişmemiş olmasından kaynaklanır. Yenidoğan sarılığı nedenleri şunlardır:

• Fizyolojik Sarılık:

  • Doğumdan sonraki ilk hafta içinde gelişir ve genellikle kendiliğinden düzelir.

• Anne Sütü Sarılığı:

  • Anne sütünde bilirubin metabolizmasını etkileyen maddeler bulunabilir.

• Rh veya ABO Uyuşmazlığı:

  • Anne ve bebeğin kan grupları arasındaki fark.

• Enfeksiyonlar:

  • Mononükleoz, leptospiroz, tifo gibi hastalıklar.

• Kanser:

  • Karaciğer, pankreas veya safra kesesi kanserleri.

• Genetik Hastalıklar:

  • Gilbert sendromu, Crigler-Najjar sendromu gibi genetik bozukluklar.

• Bağışıklık Sistemi Bozuklukları:

  • Otoimmün hepatit gibi durumlar.

• Metabolik Hastalıklar:

  • Fruktoz intoleransı veya galaktozemi gibi genetik hastalıklar.

Sarılık Nedenleri ve Görülen Belirtiler

Sarılık, altta yatan nedene göre farklı belirtiler gösterebilir:

Sonuç

Sarılık, vücudun farklı noktalarında bilirubin işlenmesindeki sorunlardan kaynaklanır ve birçok nedene bağlı olarak gelişebilir. Sarılık bir hastalık değil, altta yatan bir sağlık sorununun belirtisidir. Sarılık fark edildiğinde, nedenini belirlemek ve uygun tedaviyi başlatmak için bir doktora başvurulmalıdır. Özellikle uzun süreli veya şiddetli belirtiler, ciddi bir sağlık sorununun işareti olabilir.