OSTEOPOROZ NEDİR

Osteoporoz, kemik yoğunluğunun azalması ve kemik dokusunun zayıflaması sonucu kemiklerin daha kırılgan hale geldiği bir durumdur. Halk arasında kemik erimesi olarak da bilinir. Bu hastalıkta kemikler daha gözenekli hale gelir, dayanıklılıklarını kaybeder ve küçük darbelerde veya düşmelerde kolayca kırılabilir hale gelir.

Osteoporozun Özellikleri

1. Kemik Kütlesinde Azalma:

   • Kemik yoğunluğu, normal seviyelerin altına düşer.

2. Kemik Mikroyapısında Bozulma:

   • Kemik dokusu zayıflar ve mikro kırıklar oluşabilir.

3. Kırık Riski Artışı:

   • Özellikle kalça, omurga ve el bileği gibi bölgelerde kırık riski yüksektir.

Osteoporozun Türleri

1. Primer Osteoporoz:

   • Tip 1 (Postmenopozal Osteoporoz):

     • Kadınlarda menopoz sonrası östrojen hormonunun azalması sonucu oluşur.

   • Tip 2 (Senil Osteoporoz):

     • Hem kadınlarda hem erkeklerde yaşlanmaya bağlı olarak görülür, genellikle 70 yaşından sonra ortaya çıkar.

2. Sekonder Osteoporoz:

   • Altta yatan başka bir hastalık veya ilaç kullanımına bağlı olarak gelişir.

   • Örneğin:

     • Kortikosteroidlerin uzun süreli kullanımı.

     • Tiroid hormonlarının aşırı çalışması (hipertiroidizm).

     • Böbrek veya karaciğer hastalıkları.

Osteoporozun Nedenleri

1. Yaşlanma:

   • Kemik yapım hızı yaş ilerledikçe azalır.

2. Hormonel Değişiklikler:

   • Kadınlarda östrojen, erkeklerde testosteron seviyelerinin düşmesi kemik kaybına yol açar.

3. Genetik Yatkınlık:

   • Ailede osteoporoz öyküsü bulunması.

4. Yetersiz Beslenme:

   • Kalsiyum ve D vitamini eksikliği.

5. Sedanter Yaşam:

   • Egzersiz yapmayan bireylerde kemik yoğunluğu azalır.

6. Sigara ve Alkol Kullanımı:

   • Kemik sağlığını olumsuz etkiler.

7. İlaçlar:

   • Kortikosteroidler, antikonvülzanlar gibi ilaçlar osteoporoz riskini artırabilir.

8. Hastalıklar:

   • Hipertiroidizm, diyabet, romatoid artrit gibi hastalıklar kemik sağlığını olumsuz etkiler.

Osteoporozun Belirtileri

Erken dönemde genellikle belirti vermez. Ancak ilerleyen aşamalarda şu belirtiler görülebilir:

1. Kırıklar:

   • Küçük bir düşme veya darbe sonucunda kolayca kırık oluşabilir.

   • Özellikle kalça, omurga ve el bileği kırıkları yaygındır.

2. Boy Kısalması:

   • Omurga kemiklerindeki çökme kırıkları nedeniyle boyda kısalma görülebilir.

3. Sırt ve Bel Ağrısı:

   • Omurga kemiklerindeki mikro kırıklar veya çökme kırıkları ağrıya yol açabilir.

4. Kamburlaşma:

   • Omurga deformasyonu (dışbükey kambur görünüm) ortaya çıkabilir.

5. Zayıf Tırnaklar ve Diş Problemleri:

   • Kemik kaybına bağlı olarak tırnaklar kolay kırılabilir, diş kayıpları yaşanabilir.

Osteoporoz Tanısı

1. Kemik Mineral Yoğunluğu (BMD) Ölçümü:

   • DXA (Dual Enerji X-ışını Absorpsiyometrisi): Kemik yoğunluğunu ölçmek için en yaygın kullanılan yöntemdir.

   • T-Skoru:

     • -1 ile -2.5 arasında: Osteopeni (düşük kemik yoğunluğu, osteoporoz öncesi).

     • -2.5 ve altı: Osteoporoz.

2. Röntgen:

   • Kırık veya kemik yapısındaki değişiklikleri tespit etmek için kullanılabilir.

3. Kan ve İdrar Testleri:

   • Kalsiyum, D vitamini, fosfor seviyelerini değerlendirmek ve diğer hastalıkları dışlamak için yapılır.

Osteoporozun Tedavisi

• Bifosfonatlar:

  • Kemik yıkımını azaltır ve kemik yoğunluğunu artırır.

  • Örnekler: Alendronat, risedronat.

• Denosumab:

  • Kemik yıkımını önleyen bir antikor.

• Selektif Östrojen Reseptör Modülatörleri (SERMs):

  • Östrojenin kemik üzerindeki etkilerini taklit eder.

  • Örnek: Raloksifen.

• Paratiroid Hormonu (PTH) Analogları:

  • Kemik yapımını uyarır.

  • Örnek: Teriparatid.

• Kalsitonin:

  • Kemik kaybını yavaşlatır ve ağrıyı azaltır.

• D Vitamini ve Kalsiyum Takviyeleri:

  • Kemik mineral yoğunluğunu destekler.

• Egzersiz:

  • Ağırlık kaldırma ve direnç egzersizleri kemik yoğunluğunu artırabilir.

• Dengeli Beslenme:

  • Kalsiyum (süt ürünleri, badem, yeşil yapraklı sebzeler) ve D vitamini (güneş ışığı, balık) açısından zengin bir diyet uygulanmalıdır.

• Sigara ve Alkol:

  • Kullanımı bırakılmalıdır.

• Evde güvenlik önlemleri alınmalı (halı kenarlarına dikkat, kaymaz tabanlı ayakkabılar).

• Düşme riski yüksekse yürüme destek cihazları kullanılabilir.

Osteoporozdan Korunma

1. Düzenli Egzersiz Yapın:

   • Ağırlık taşıma egzersizleri ve yürüyüş gibi aktiviteler kemik sağlığını korur.

2. Dengeli Beslenin:

   • Kalsiyum ve D vitamini yönünden zengin gıdalar tüketin.

3. Sigara ve Alkolü Bırakın:

   • Kemik sağlığını desteklemek için bu zararlı alışkanlıklardan uzak durun.

4. D Vitamini Alımı:

   • Güneş ışığından faydalanın veya gerektiğinde D vitamini takviyesi alın.

5. Düzenli Kontroller:

   • Risk faktörleriniz varsa kemik yoğunluğunuzu düzenli olarak ölçtürün.

Sonuç: Osteoporoz, erken evrede teşhis ve tedavi edilirse kırık riski ve yaşam kalitesi üzerindeki etkileri en aza indirilebilir. Dengeli beslenme, düzenli egzersiz ve gerektiğinde medikal tedavi ile osteoporoz yönetilebilir ve önlenebilir. Eğer osteoporoz belirtileri veya risk faktörleriniz varsa, bir doktora başvurarak değerlendirme yaptırmanız önemlidir.