DEHB NEDİR

DEHB (Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu), bireyin dikkatini toplamada zorluk yaşadığı, hiperaktif olduğu ve dürtüsel davranışlar sergilediği nörogelişimsel bir bozukluktur. Çocukluk döneminde belirgin hale gelen bu durum, genellikle yetişkinlikte de devam edebilir. DEHB, bireyin günlük yaşamını, sosyal ilişkilerini, akademik ve iş performansını etkileyebilir.

DEHB'nin Belirtileri

DEHB üç temel alanda kendini gösterir: dikkat eksikliği, hiperaktivite ve dürtüsellik. Ancak bu belirtiler kişiden kişiye farklılık gösterebilir.

1. Dikkat Eksikliği Belirtileri

• Görevleri veya aktiviteleri tamamlamakta zorlanma.

• Detaylara dikkat etmeme ve sık sık dikkatsizce hatalar yapma.

• Dinlerken bile dikkatini sürdürememe.

• Dağınıklık ve unutkanlık (randevular, eşyalar, görevler).

• Görevleri veya planları organize etmekte zorlanma.

• Uzun süre odaklanmayı gerektiren işlerden kaçınma veya bu işlerden sıkılma.

2. Hiperaktivite Belirtileri

• Sürekli hareket etme isteği, yerinde duramama.

• Oturması gerektiğinde kalkma ve dolaşma.

• Sessizce oynamakta veya dinlenmekte zorlanma.

• Aşırı konuşma ve sürekli bir şeylerle meşgul olma.

• Enerjisini kontrol etmekte zorluk çekme.

3. Dürtüsellik Belirtileri

• Söz kesme veya sırasını beklemekte zorlanma.

• Sorular tamamlanmadan yanıt verme.

• Ani kararlar alma ve sonuçlarını düşünmeden hareket etme.

• Sosyal ilişkilerde aceleci veya düşüncesiz davranışlar sergileme.

DEHB Türleri

DEHB, belirtilerin baskın olduğu alana göre üç alt türe ayrılır:

1. Dikkat Eksikliği Baskın Tip:

   • Dikkat eksikliği belirtileri ön plandadır.

   • Hiperaktivite veya dürtüsellik daha az belirgindir.

2. Hiperaktivite ve Dürtüsellik Baskın Tip:

   • Hiperaktif ve dürtüsel davranışlar öne çıkar.

   • Dikkat sorunları genellikle daha az belirgin olur.

3. Kombine Tip:

   • Hem dikkat eksikliği hem de hiperaktivite-dürtüsellik belirtileri bir arada görülür.

DEHB'nin Nedenleri

DEHB'nin kesin nedeni tam olarak bilinmemekle birlikte, genetik ve çevresel faktörlerin etkili olduğu düşünülmektedir:

1. Genetik Faktörler:

   • DEHB, aile içinde genetik olarak aktarılabilir.

   • DEHB tanısı konan bireylerin ailelerinde de benzer belirtiler sık görülür.

2. Beyin Yapısı ve İşlevi:

   • Beynin belirli bölgelerinde (örneğin, frontal lob) anormallikler.

   • Dopamin gibi nörotransmitterlerin eksikliği veya dengesizliği.

3. Çevresel Faktörler:

   • Gebelik sırasında alkol, sigara veya uyuşturucu madde kullanımı.

   • Prematüre doğum veya düşük doğum ağırlığı.

   • Çevresel toksinlere (kurşun gibi) maruz kalma.

DEHB Tanısı

DEHB tanısı, bir uzman (çocuk psikiyatristi, nörolog veya klinik psikolog) tarafından aşağıdaki yöntemlerle konur:

• Kapsamlı Değerlendirme: Bireyin geçmişi, davranışları ve günlük yaşamındaki zorluklar değerlendirilir.

• Gözlem: Bireyin dikkat, hiperaktivite ve dürtüsellik belirtileri gözlenir.

• Testler ve Ölçekler: DEHB tanısı için özel olarak tasarlanmış testler ve ölçekler kullanılır.

DEHB Tedavisi

DEHB tedavisi, bireyin yaşına, belirtilerinin şiddetine ve yaşam koşullarına göre şekillendirilir. Genellikle aşağıdaki yöntemler bir arada kullanılır:

1. İlaç Tedavisi:

   • Uyarıcı İlaçlar: Metilfenidat (Ritalin), amfetamin türevleri (Adderall).

   • Uyarıcı Olmayan İlaçlar: Atomoksetin (Strattera) gibi ilaçlar.

   • İlaçlar, beyindeki kimyasal dengesizlikleri düzenleyerek dikkat ve davranış kontrolünü iyileştirebilir.

2. Davranışsal Terapi:

   • Özellikle çocuklarda etkili bir yöntemdir.

   • Davranış yönetimi ve olumlu pekiştirme teknikleri öğretilir.

3. Psikoterapi:

   • Özellikle ergenler ve yetişkinler için faydalıdır.

   • Dürtü kontrolü, stres yönetimi ve zaman planlaması üzerinde çalışılır.

4. Eğitim ve Destek:

   • Ailelerin ve öğretmenlerin DEHB hakkında bilgilendirilmesi.

   • Okulda bireysel eğitim planları oluşturulması.

5. Yaşam Tarzı Değişiklikleri:

   • Düzenli uyku alışkanlıkları.

   • Dengeli beslenme ve fiziksel aktivite.

   • Teknoloji kullanımı ve ekran süresinin sınırlandırılması.

DEHB ile Yaşam

• DEHB, uygun tedavi ve destekle yönetilebilir.

• Erken tanı ve müdahale, bireyin akademik başarı, sosyal ilişkiler ve genel yaşam kalitesi üzerinde olumlu etkiler yaratır.

• DEHB tanısı konan bireyler, zengin hayal gücü, yüksek enerji ve hızlı düşünme gibi olumlu özelliklere de sahip olabilir.

DEHB'nin bireye özgü bir durum olduğu unutulmamalı ve tedavi planı bireyselleştirilmelidir.