DEHB BELİRTİLERİ

Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB), bireylerde dikkat eksikliği, hiperaktivite ve dürtüsellik gibi belirtilerle kendini gösteren nörogelişimsel bir bozukluktur. Belirtiler çocukluk döneminde başlar, ancak doğru tedavi edilmediğinde yetişkinlikte de devam edebilir. DEHB'nin belirtileri kişiden kişiye farklılık gösterebilir ve genellikle üç ana grupta toplanır: dikkat eksikliği, hiperaktivite ve dürtüsellik.

1. Dikkat Eksikliği Belirtileri

Dikkat eksikliği belirtileri genellikle şu şekilde kendini gösterir:

• Detaylara Dikkat Edememe:

  • Görevlerde veya okul çalışmalarında dikkatsizce hatalar yapma.

• Dikkatini Sürdürememe:

  • Uzun süreli odaklanmayı gerektiren görevlerde çabuk sıkılma veya dikkatin dağılması.

• Dinlememe:

  • Birisi konuşurken dinlemiyormuş gibi görünme.

• Talimatları Takip Etmeme:

  • Verilen yönergeleri tamamlamada zorlanma (örneğin, ev ödevlerini veya iş görevlerini eksik bırakma).

• Organize Olmada Güçlük:

  • Görevleri planlamakta veya düzenli çalışmakta zorluk çekme.

• Eşyaları Kaybetme:

  • Sık sık kalem, defter, anahtar gibi önemli eşyaları unutma veya kaybetme.

• Kolayca Dikkati Dağılma:

  • Çevresel uyaranlara karşı aşırı duyarlılık (örneğin, küçük bir ses veya hareketle dikkatini kaybetme).

• Unutkanlık:

  • Günlük aktivitelerde unutkanlık (örneğin, randevuları veya görevleri unutma).

2. Hiperaktivite Belirtileri

Hiperaktivite belirtileri genellikle enerji seviyesinin aşırı yüksek olmasıyla ilgilidir:

• Yerinde Duramama:

  • Oturması gerektiğinde sürekli hareket etme veya kıpırdanma.

• Uygunsuz Yerlerde Koşma veya Tırmanma:

  • Çocuklar, sosyal olarak uygun olmayan yerlerde bile fiziksel aktivitelerde bulunabilir.

• Sessizce Oyun Oynamakta Zorlanma:

  • Sessiz aktivitelerde bulunamama ve sürekli hareket etme isteği.

• Sürekli Hareket Halinde Olma:

  • "Motor takılmış gibi" sürekli hareket etme veya bir şeylerle meşgul olma.

• Aşırı Konuşma:

  • Çok hızlı ve sürekli konuşma.

3. Dürtüsellik Belirtileri

Dürtüsellik belirtileri, düşünmeden hareket etme ve sonuçları değerlendirmede zorluklarla ilgilidir:

• Söz Kesme:

  • Başkalarının konuşmasını veya sırasını beklemeden lafa girme.

• Sorular Tamamlanmadan Cevap Verme:

  • İnsanların konuşmasını tamamlamasını beklemeden yanıt verme.

• Sıraya Girmekte Zorlanma:

  • Sırada beklemekte güçlük çekme veya sabırsızlık gösterme.

• Ani ve Düşüncesiz Davranışlar:

  • Sonuçlarını düşünmeden hızlı karar verme veya hareket etme (örneğin, tehlikeli bir durumda düşünmeden harekete geçme).

DEHB'nin Belirti Türlerine Göre Dağılımı

DEHB, belirtilerin baskın olduğu alanlara göre üç farklı alt tipe ayrılır:

1. Dikkat Eksikliği Baskın Tip

• Hiperaktivite ve dürtüsellik belirtileri daha az görülür.

• Detaylara dikkat edememe, organizasyon eksikliği ve unutkanlık ön plandadır.

2. Hiperaktivite ve Dürtüsellik Baskın Tip

• Dikkat eksikliği belirtileri daha az belirgindir.

• Yerinde duramama, sabırsızlık ve ani davranışlar ön plandadır.

3. Kombine Tip

• Hem dikkat eksikliği hem de hiperaktivite-dürtüsellik belirtileri bir arada görülür.

• Bu tip en yaygın görülen DEHB türüdür.

Çocuklarda DEHB Belirtileri

• Sık sık derste dikkatinin dağılması.

• Ödevlerini tamamlayamama veya unutmaktan şikayet etme.

• Arkadaş ilişkilerinde sorunlar yaşama (örneğin, oyun kurallarını çiğneme).

• Ders sırasında yerinde oturamama ve konuşma sırasını beklemekte güçlük.

Yetişkinlerde DEHB Belirtileri

• Sürekli bir şeyler unutma veya kaybetme.

• İş görevlerini tamamlamakta zorlanma.

• Zaman yönetiminde güçlük çekme (örneğin, sürekli geç kalma).

• Ani kararlar alma veya dürtüsel harcamalar yapma.

• Sosyal ilişkilerde sabırsızlık veya çabuk öfkelenme.

• Bir işi bitirmeden diğerine geçme.

DEHB'nin Yaşam Üzerindeki Etkileri

Belirtiler, bireyin akademik, mesleki, sosyal ve duygusal yaşamını etkileyebilir:

• Akademik başarısızlık ve iş yerinde düşük performans.

• Sosyal ilişkilerde zorluklar (arkadaşlıklar ve aile ilişkilerinde gerginlik).

• Özgüven kaybı ve duygusal dalgalanmalar.

Sonuç

DEHB belirtileri genellikle çocuklukta ortaya çıkar ve bireyin yaşam kalitesini etkileyebilir. Belirtiler fark edildiğinde, bir psikiyatrist veya klinik psikolog tarafından profesyonel bir değerlendirme yapılması önemlidir. Erken teşhis ve doğru tedavi, DEHB'nin birey üzerindeki olumsuz etkilerini büyük ölçüde azaltabilir.