DAMAR SERTLİĞİ NEDİR

Damar sertliği, tıbbi adıyla ateroskleroz, arterlerin (atar damarların) iç duvarında yağ, kolesterol, kalsiyum ve diğer maddelerin birikmesi sonucu plak oluşması ile ortaya çıkan bir durumdur. Bu plaklar zamanla arterlerin daralmasına ve sertleşmesine neden olur, bu da kan akışını kısıtlayarak çeşitli sağlık sorunlarına yol açabilir.

Damar sertliği genellikle yavaş ilerler ve yıllar boyunca fark edilmeyebilir. Ancak ciddi boyutlara ulaştığında kalp krizi, felç ve diğer dolaşım sorunlarına neden olabilir.

Damar Sertliğinin Nedenleri

Damar sertliği, genellikle çeşitli risk faktörlerinin bir araya gelmesiyle ortaya çıkar:

1. Yüksek Kolesterol:

   • Kanda yüksek düzeyde düşük yoğunluklu lipoprotein (LDL veya "kötü" kolesterol) birikimi.

   • Yüksek yoğunluklu lipoprotein (HDL veya "iyi" kolesterol) düzeylerinin düşük olması.

2. Yüksek Tansiyon (Hipertansiyon):

   • Kan damarlarının iç yüzeyine zarar vererek plak oluşumuna zemin hazırlar.

3. Sigara Kullanımı:

   • Kan damarlarını daraltır ve damar duvarlarına zarar verir.

4. Diyabet:

   • Kan şekerinin yüksek olması damar duvarlarına zarar verir ve plak birikimini hızlandırır.

5. Obezite:

   • Fazla kilo, kolesterol seviyelerini ve kan basıncını olumsuz etkileyerek damar sertliğini artırır.

6. Hareketsiz Yaşam Tarzı:

   • Egzersiz eksikliği, kalp-damar sağlığını olumsuz etkiler.

7. İleri Yaş:

   • Damar sertliği riski yaşla birlikte artar, çünkü damarlar zamanla doğal olarak sertleşir.

8. Genetik Yatkınlık:

   • Ailede damar sertliği veya kalp hastalığı öyküsü bulunması riski artırabilir.

Damar Sertliğinin Belirtileri

Damar sertliği erken evrelerde genellikle belirti vermez. Ancak plakların damarları ciddi şekilde daraltması veya tıkaması durumunda şu belirtiler görülebilir:

1. Koroner Arterlerde Damar Sertliği (Kalp Damarları):

   • Göğüs ağrısı (anjina).

   • Nefes darlığı.

   • Kalp krizi riski.

2. Beyin Damarlarında Damar Sertliği:

   • Ani baş dönmesi.

   • Konuşma zorluğu.

   • Kolda veya bacakta güçsüzlük.

   • İnme (felç).

3. Bacak Damarlarında Damar Sertliği (Periferik Arter Hastalığı):

   • Yürürken veya egzersiz yaparken bacaklarda ağrı.

   • Bacaklarda soğukluk hissi.

   • Yavaş iyileşen yaralar.

4. Böbrek Damarlarında Damar Sertliği:

   • Yüksek tansiyon.

   • Böbrek yetmezliği riski.

Damar Sertliğinin Tanısı

Damar sertliğini teşhis etmek için çeşitli yöntemler kullanılabilir:

1. Fizik Muayene:

   • Nabız kontrolü, kan basıncı ölçümü.

2. Kan Testleri:

   • Kolesterol, trigliserit ve kan şekeri düzeylerini belirlemek için.

3. Görüntüleme Testleri:

   • Ultrason (damarların yapısını ve kan akışını incelemek için).

   • Anjiyografi (damar tıkanıklığını tespit etmek için).

   • BT veya MR anjiyografi.

4. Elektrokardiyografi (EKG):

   • Kalp fonksiyonlarını değerlendirmek için.

5. Stres Testi:

   • Egzersiz sırasında kalbin nasıl çalıştığını incelemek için.

Damar Sertliğinin Tedavisi

Damar sertliği tedavisinde amaç, plak birikimini önlemek, mevcut plakların büyümesini durdurmak ve komplikasyonları engellemektir. Tedavi planı genellikle şunları içerir:

1. Yaşam Tarzı Değişiklikleri

• Sağlıklı Beslenme:

  • Düşük yağlı, düşük kolesterollü diyet.

  • Meyve, sebze, tam tahıl, sağlıklı yağlar (örneğin, zeytinyağı) tüketimi.

• Fiziksel Aktivite:

  • Haftada en az 150 dakika orta düzeyde egzersiz.

• Sigara ve Alkol:

  • Sigarayı bırakmak ve alkol tüketimini sınırlamak.

• Sağlıklı Kilo:

  • Fazla kiloların verilmesi.

2. İlaç Tedavisi

• Kolesterol Düşürücü İlaçlar:

  • Statinler (örneğin, atorvastatin, rosuvastatin).

• Tansiyon Kontrolü İlaçları:

  • Beta blokerler, ACE inhibitörleri.

• Kan Sulandırıcılar:

  • Aspirin veya klopidogrel gibi ilaçlar.

• Kan Şekeri Kontrolü:

  • Diyabet için ilaçlar veya insülin.

3. Cerrahi Müdahale

• Anjiyoplasti ve Stent:

  • Tıkalı damarı genişletmek ve açık tutmak için.

• Bypass Ameliyatı:

  • Tıkalı damarların etrafından kan akışını yönlendirmek için yeni bir yol oluşturma.

• Endarterektomi:

  • Damarın içindeki plakların cerrahi olarak çıkarılması.

Damar Sertliğini Önleme

Damar sertliği riskini azaltmak için aşağıdaki önlemler alınabilir:

1. Sağlıklı bir diyet benimsemek.

2. Düzenli egzersiz yapmak.

3. Sigara ve alkol kullanımından kaçınmak.

4. Stresi yönetmek.

5. Düzenli sağlık kontrolleri ile kan basıncı, kolesterol ve kan şekeri düzeylerini takip etmek.

Sonuç: Damar sertliği, erken dönemde teşhis edilip kontrol altına alınmadığında ciddi komplikasyonlara yol açabilir. Sağlıklı bir yaşam tarzı benimsemek ve düzenli doktor kontrolüne gitmek, bu hastalığın önlenmesi ve yönetilmesinde kritik öneme sahiptir. Şüpheli belirtiler fark edildiğinde vakit kaybetmeden bir uzmana başvurulmalıdır.